"چالش"
آذربایجان در طول تاریخ مهد شعر و ادب بوده، فرهنگ غنی مردم و لطافت و طراوت آب و هوا و زبان سلیس و شیوا بستر پرورش ادبیات و داستان های اساطیری را دوچندان کرده. غیرت، شجاعت، دلاوری، وفای به عهد، عشق ناب و ... در ایرانیان زبان زد خاص و عام بوده و هرکدام قابلیت ثبت و ضبط شدن در طول تاریخ را دارند. انتخاب یک داستان بعنوان نماینده داستان ها، واقعیت ها، ادبیات و تاریخ آذربایجان کار سختی است، خواستم از شهریار و شعرش در وصف طبیعت و عید بنویسم، از حماسه های تاریخی بنویسم، در نهایت "سارای" نجیب شد انتخاب من.
سارا یا همان سارای نماد وفاداری و نجابت است، سارایی که خلاصی از ظلم و سیاهی را در سپردن خود به آغوش سرد آب زلال رود آرپاچایی میابد.
داستان:
سارا بیر گوزل قیز، آذربایجانین ارسباران منطقه سینده اُورداکی قشلاقلاری مُغان آدلاینر دنیا اوزونه گُوز اشدی. سارا اوشاخلئخدا آناسینی اَلدن وئردی و آتا ایله باهم یاشادی، سارا گُوزلئغی دیللر اَزبری اُلموشدی، اُوَقتی کی کوزه چینیندَه بولاغا گِدَردی، بویوک کیچیک هامی اُونون گُوزَلئغئنا حیرتنن باخیب و اورکلری تیترَردی. گونلَر کِشدی سارا اورک باغلادی آیدین آدلی بیر اوغلانا کی خان چوپان آدینا تانیناردی، بیربیرین سِویب سِویلنن سورا بویکلَر اَیاخ قاباغا قُویوب بولارا نِشانا وِریللر. گونلر گئچیر خان چوپانیئن آناسی ییلاقدا مریضدیر الور بودا مجبور اُلور سارانی مُغاندا تَک قُویوب گِدَه ییلاقا. اُو زمان خان خوانین و اُولارئن ظُلمی حاکم اُلان زمانیمیش، خان گَلیر سارانین آتاسئن اُلومَه تهدید الیر کی گَرَه سارانی وِره خانان اِولَنَه. زورنان سارانی اُوزلرینن یُولبیر اِلیللَر، سارا هرنَقدر باشاریر یُولو اوزاخلادیر گُورور خان چوپانان بیر خبر اُولمادی، نجانتین و عهدینین اَیاغینا قالماغ اوچون چاره نی بوندا گُورورکی اُوزونی قورد اَلینَه وِرمَمیش اُوزون آتا آرپاچایی سویونا تا دُنیا اُنون شَهامَتی، پاکلئغی، شَرافَتی و ظُلمئن ضَعیفلئغی ساراکیمین نجابتلی آدملار قابغیندا شاهد اُلا.
ترجمه:
سارا دختری زیبا، در منطقه ای از ارسبارانِ آذربایجان که قشلاق های مغان نام دارد دیده به جهان گشود. سارا در کودکی مادر خود را از دست داد و با پدر زندگی میکرد. زیبایی سارا زبان زد خاص و عام بود، وقتی که کوزه بر دوش سمت چشمه میرفت، کوچک و بزرگ با حیرت به زیبایی وی مینگریستند و دلشان به رعشه میافتاد. روزها گذشت و سارا دل به پسری به اسم "ایدین" که معروف به "خان چوپان" بود سپرد. بعد از ابراز عشق نسبت بهم بزرگترهای ایل پیش قدم شده و آن دو را باهم نامزد کردند. روزها گذشت و مادر خان چوپان در ییلاق مریض شد و مُرد، خان چوپان مجبور شد سارا را در مغان تنها گذاشته و مدتی به ییلاق برود. آن زمان ها زمان خان و خوانین و حکومت ظالمانه آنها بر مردم بوده. خان با تهدید پدر سارا به مرگ درخواست ازدواج با سارا را میدهد، به زور سارا را مجبور به همراهی با خود میکنند، سارا هرچقدر میتوانسته با بهانه راه را طولانی میکرده، وقتی میبیند خبری از خان چوپان نشد، چاره حفظ نجابت و ایستادن پای عهدش را در این میبیند که تا دست گرگ نیافتاده، خودش را بیاندازد به رود آرپاچایی. تا دنیا شاهد شهامت، پاک دامنی، شرافت سارا و ضعیف بودن ظلم درمقابل نجابت آدم هایی چون سارا باشد.
کافی است در گوگل سرچ کنید "داستان ها و اساطیر آذربایجان" آنوقت میتوانید با گوشه ای از فولکورول آذربایجان که به گفته آیت الله خامنه ای سر ایران است، آشنا شوید. :)
آرپا چایی آشدی داشدی،
سئل سارانی آلدی قاشدی
(جوت باجی) هر گؤرهنین گؤزو یاشدی
آپاردی سئللر سارانـــی
بیر اوجا بویلی بالانی
آرپا چایی درین اولماز
آخارسولار سرین اولماز...
سارا کیمی گلین اولماز
آپاردی سئللر سارانی
گئدین دئیین خان چوبانا
گلمه سین بو ایل موغانا
گلسه باتار ناحق قانا
آپاردی سئللر ســــارانی
بیـر آلا گوزلی بالانی
بیر آلا گوزلی بالانی
سارا بیر آیدی بیزیم اللره آیسز گجه لر
بیر اوجا سسدی قولاق وئر اونا هایسز گجه لر
سارا بیر باغدی طبیعتدن آلیب قول بوداقی
بیر شیرین ماهنیدی یانلیزاوخیار ائل دوداقی
سارا بیر قیزدی سودان سورمه چکبپ گوزلرینه
جان دییب بیرده اورکدن آرازین سوزلرینه
سارا سئودا ایله دونیانی آنان بیر قیزدی
او قارانلیق گئجه نی آیدین ائدن اولدوزدی
سارا سودا ایله دونیانی آنان بیر قیزدی
سارا غملر اوجاقیندا آلیشان بیر کوزدی
بیر نجابتلی گلین دیر ائله آسلان سایاغی
قویمادی قار ائده دنیاسنی چاقال ایاقی
اوزونی آتدی سئله اوزگنی حیران ائلدی
اویانان شمعینی پروانیه قربان ائله دی
قوشولوب سللره گتدی آنا یوردون ساراسی
قالدی شیرین اورگینده یئنه فرهاد یاراسی
باغلادی ساچلارینی قویمادی بیگانه گوره
آنا یوردون قیزی وئرمز ساچین هر کیمسه هوره
گلین اولدی آرازا اوردا تویون توتدی سارا
سوئله دی اوردا اورک سوزلرینی نازلی یارا
آراز آغلار گوز ایله آلدی سارای اللرینی
دارادی ائل قیزینین بیرده قارا تللرینی
گتدی گوزلردن اوزاق دوشدی ائلین بیردنه سی
گورمدی خان چوبانین آیریلیقین سون نفسی
سارا گوز لر دن اوزاق دوشسده ایتمز اثری
بیر یاراق تک سوزونون واردی هله چوخ کسری